HISTORISCH HOOGVLIET

Beknopte geschiedenis van Hoogvliet

Hoogvliet voor 1500

Tijdens de laatste ijstijd, 60.000 tot 10.000 jaar geleden, in het zogenaamde Pleistoceen lagen in kilometers dikke ijskappen enorme hoeveelheden water opgeslagen. Die massa water werd onder andere onttrokken aan de zeeën, zodat de zeespiegel ruim 100 meter lager lag dan vandaag de dag! Voor onze streek betekent dat, dat het vaste land zich in het noorden uitstrekt tot voorbij de Doggersbank en de Britse eilanden nog aan het continent vastzitten. In die tijd ontstaat de ondergrond van het huidige Rijnmondgebied in het trechtervormige dal tussen Rijn en Maas.

Tijdens het Holoceen (ca. 8300 jaar voor Christus) treedt een definitieve klimaatverandering op waarbij de zeespiegel snel stijgt, in het begin zelfs met zo’n 1,5 meter per eeuw. (Klimaatverandering? Waar hebben we dat meer gehoord? Hoe bedoelt u, de geschiedenis herhaalt zich?) Engeland wordt een eiland, de huidige Noordzee ontstaat.

Tijdens het Atlanticum (ca. 5500-300 jaar voor Christus) stijgt de zeespiegel nog meer. Op het op grote diepte onstane veen wordt klei afgezet en er ontstaat een zanderige kust. De kustlijn bevindt zich in deze tijd ongeveer ter hoogte van Poortugaal! Westelijk ervan ontstaat een strandwal met duinen. Achter de duinen ontstaat een doorlopend pakket met veen. Dat gaat zo door tot geveer 300 voor Chr. In de periode erna wordt de duinenrij soms doorbroken waarbij het veen gedeeltelijk wordt weggeslagen en door klei afzettingen wordt vervangen. Er ontstaan platen en aan deze platen slibben dan weer nieuwe gronden aan. Er ontstaan kreken.

De oudste bedijkingen in onze omgevng dateren uit de vijfde en vierde eeuw voor Christus, de late ijzertijd. Die bewoning verdwijnt weer door een sterke getijdenwerking van de kreken in onze omgeving.
In de Romeinse tijd (tweede eeuw na Chr.) komen er weer mensen wonen aan een van de kreken, die later de Breede Vliet zal worden genoemd. Die Breede vliet is een prehistorische getijdengeul. Hij liep langs de Poortugaalse kerk naar het zuiden en waterde uit in de Waal (die daar toen nog liep). Ook de bewoning in de Romeinse tijd wordt door overstromingen geteisterd en verdwijnt in de derde eeuw.
De natuur wordt daarna wat rustiger maar het duurt nog tot omstreeks de negende eeuw voordat er zich weer mensen in onze directe omgeving vestigen. Het Maasmondgebied behoort in die tijd tot het Frankische rijk. Een belangrijke stad in die tijd is Witla, een handelsnederzetting. We kunnen het een beetje vergelijken met Dorestad, dat veel bekender is. Net als Dorestad wordt ook Witla door de Noormannen verwoest, in 836. Het wordt niet meer herbouwd. In het begin van de achtste eeuw wordt de nabij gelegen stad Vlaardingen al genoemd, als Flerethinga.

Rond 1180 worden de eerste gorzen in onze omgeving ter bedijking uitgegeven. Op 21 januari 1199 geeft de Hollandsse graaf Dirk III het land onder 'Peydrech' ter bedijking uit aan Biggo van Duiveland en zijn kleinzoons. Het is het latere Rhoon. Er bestaat een mogelijkheid dat het hier zelfs al een herbedijking betreft.
In het zuiden van het westelijk deel van het eiland IJsselmonde ontstaat in deze tijd een ringpolder, niet groter dan 95 hectare. 1 hectare is ongeveer 1,5 voetbalveld, 63 voetbalvelden dus (maar gevoetbald werd er nog niet, daar hadden ze geen tijd voor). In het centrum van het poldertje staat een houten huis en een houten kerkje. In het zuiden van het poldertje staan vijf, voor die tijd, redelijke grote hofsteden of boerderijen. Door uitbreiding van het polderdertje ontstaat een nieuwe polder: Welhoek. Dan, omstreeks 1295, volgt een derde uitbreiding, de zogenaamde Ommeloop.

We schrijven eind dertiende eeuw als Hoogvliet ontstaat (dan nog Oudenvliet/Odenvliet). De latere polders Oudeland en Ver Nellenhoek ("ver" is een oude benaming voor vrouwe, het is dus grond van Vrouwe Cornelia) later de Gadering genaamd (Tussenwater, is de moderne wijknaam) vormen de grond binnen de nieuwe Ommeloop. Een afzonderlijk Ambacht van Hoogvliet ontstaat.

De polder Lombardijen wordt rond 1300 ingedijkt en de Polder Deijffel niet lang daarna in 1316. Hoogvliet en Poortugaal liggen dan vast aan het al eerder onstane ringpoldertje Pernis.

In die tijd zwaaien de heren van Putten, later van Putten en Strijen, de scepter over de noeste bedijkers, schapenhoeders en landbouwers in onze omgeving. Hierdoor begrijpen we ook, en is het ook logisch dat, ons gebied 'Putten over de Maas' of kortweg het Overmaassche of Overmaas wordt genoemd. Het lag vanaf Putten gezien immers aan de overzijde van de Maas. Het bestuurscentrum voor ons gedeelte van het Puttense bezit stond in Poortugaal, een dorp waarmee Hoogvliet eeuwenlang nauw verbonden is geweest. Dat bestuur bestond uit een baljuw die de zaken voor de Heren van Putten beheerde. Het bestuurscentrum, dat ook het huis was waar de heren van Putten en Strijen verbleven als ze zich in onze contreien ophielden, bestond uit een houten huis op een motte (een opgeworpen heuvel) en een houten kerkje. Beide stonden waar de tegenwoordige Poortugaalse kerk staat. Het houten kerkje werd later van steen gebouwd en zou uiteindelijk de laat gotische kruiskerk worden die er nu nog staat. Het bestuurscentrum is dan al weg. Het huis of toren op de motte werd vervangen door slot Valckesteijn (Costverloren), dat tussen 1304 en 1311 dichter bij Rhoon werd gebouwd. De oorspronkelijke hofkerk blijft dan eenzaam achter en dat is ook de reden dat Poortgaal geen reguliere dorpskerk midden in het dorp heeft. In de kerk, worden, tot de kerkelijke zelfstandigheid van Hoogvliet in het midden van de zeventiende eeuw, alle Hoogvlietse kinderen gedoopt, huwelijken gesloten en Hoogvlieters begraven.

De eerste bewoners leven ongetwijfeld van landbouw en visserij. Aan de haven(geulen) ontstaan de dorpen Poortugaal en Hoogvliet, omdat wonen bij de haven met zijn aan- en afvoermogeljkheden en bij de rivier, vanwege de visserij, economisch nu eenmaal beter en makkelijker is dan wonen dichtbij een kerk.

26 mei 1326 - de oudst bekende vermelding van Hoogvliet

Jan Quadenhove verkoopt aan Janna van Almonde 22 pond 10 schelling Hollands rente van land, liggende in de rietlanden van Poortegale en Odenvliet (archief van de Heren van Putten en Strijen).